اپیزود پنج - کارآموز

در این قسمت از پادکست کُدشناسی، به یکی از مفاهیم بنیادین و در عین حال چالش‌برانگیز در دنیای حرفه‌ای می‌پردازیم: هویت کاری.

چقدر شغل ما با تعریف ما از خودمان گره خورده است؟ این پیوند عمیق چگونه شکل می‌گیرد، چگونه بر شخصیت ما تاثیر می‌گذارد و در مواجهه با تحولات سریع دنیای فناوری، به‌ویژه پیشرفت هوش مصنوعی و آینده مشاغل، چه وضعیتی پیدا می‌کند؟

در این اپیزود، با نگاهی عمیق‌تر و با استفاده از برخی چارچوب‌های فکری مرتبط، سعی می‌کنیم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم؛ اینکه چگونه تجربه کار، هویت ما را شکل می‌دهد، چرا این ارتباط برایمان حیاتی است، و چگونه درک این پویایی‌ها می‌تواند به ما در مسیر تاب‌آوری و بازتعریف خود در دنیای پر تغییر امروز یاری رساند.

بحث خود را به‌طور ویژه در زمینه مهندسی نرم‌افزار دنبال می‌کنیم، اما نکات مطرح شده برای هر فردی که شغلش بخشی مهم از هویت اوست، کاربردی خواهد بود.

منابع این اپیزود:

• Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation, Development, and Wellness

• Working Identity: Unconventional Strategies for Reinventing Your Career

• Herminia Ibarra: Your Working Identity

متن اپیزود :

مقدمه

برای خیلی‌هامون، بخش زیادی از زمان و انرژی روزمون صرف کار کردن می‌شه. این واقعیت، خواسته یا ناخواسته، روی جنبه‌های مختلفی از زندگی و شخصیت ما اثر می‌ذاره. ولی تا حالا به این فکر کردین که چقدر از تعریف شما از خودتون، به شغلی که دارین گره خورده؟ و اصلاً... بدون اون شغل، خودتون رو چطور معرفی می‌کنید؟در این اپیزود، می‌خوام در مورد مفهومی به اسم هویت کاری صحبت کنم. با چند تا پرسش شروع می‌کنم و بعد سعی می‌کنم با شما همراه بشم برای کندوکاو در این مفهوم.

• چرا «کار» تا این حد در تعریف هویت ما پررنگ شده؟

• تو دنیایی که هوش مصنوعی با سرعت داره پیشرفت می‌کنه و خطر جایگزین شدن شغل‌ها، خصوصاً در مهندسی نرم‌افزار، پررنگ شده، چه اتفاقی برای هویتی که به کار گره خورده می‌افته؟

• و در نهایت، چرا دونستن درباره‌ی مفهوم هویت کاری و عوامل مؤثر برش، می‌تونه به ما کمک کنه در برابر تغییرات آینده مقاومت کنیم یا خودمون رو بازتعریف کنیم؟

بخش اول

سلام! من محمدم و این پنجمین اپیزود از پادکست «کُدشناسی»ه. در هر قسمت از این پادکست، یک چالش، موقعیت یا پرسش فکری از دنیای مهندسی نرم‌افزار رو مطرح می‌کنم و همراه شما روش مکث می‌کنم.در این اپیزود، موضوع گفت‌وگو ما هویت کاریه. با کمک چند منبع و تجربه‌ شخصی، به پرسش‌هایی که اول اپیزود مطرح کردم می‌پردازیم و سعی می‌کنیم کمی عمیق‌تر به این موضوع فکر کنیم.

بخش دوم – هویت کاری دقیقاً یعنی چی؟

وقتی از «هویت کاری» صحبت می‌کنیم، منظورمون چیه؟ به زبان ساده، یعنی کار ما چقدر توی تعریفی که از خودمون داریم، نقش بازی می‌کنه.این فقط محدود به عنوان شغلی یا پوزیشن کاری‌مون نیست؛ بلکه به تمام تجربه‌ها، مهارت‌ها و موقعیت‌هایی اشاره داره که ما رو شکل داده‌ن یا به چالش کشیده‌ن.برای درک بهتر این موضوع، باید ببینیم چطور این هویت شکل می‌گیره. بسیاری از ویژگی‌های ما، ریشه در محیط، اطرافیان و ارزش‌های فرهنگی دارن. اما این ویژگی‌ها با گذشت زمان، تجربه‌های کاری، تلاش‌های شخصی و انتخاب‌هامون کم‌کم رنگ‌ و بوی منحصر‌به‌فرد می‌گیرن.حالا اگه در شغلتون احساس رضایت دارید، خیلی خوبه. ولی اگه حس رضایت ندارید، شاید در درونتون یک نیاز جدی به تغییر رو احساس می‌کنید. و تغییر... مخصوصاً در بزرگسالی، اصلاً ساده نیست.شاید چند بار خواستید تغییر شغل بدید، حتی برنامه‌ریزی هم کردید، ولی در نهایت به نتیجه نرسیدید. واقعیت اینه که تغییر واقعی از طریق «تجربه» اتفاق می‌افته. یعنی خودمون رو تو موقعیت‌های جدید قرار بدیم، چیزهای تازه امتحان کنیم، آدم‌های مختلف رو بشناسیم. این‌ها هستن که پایه‌های هویت کاری جدید رو می‌سازن.

بخش سوم – تئوری خودتعیین‌گری (Self-Determination Theory)

سوالی که اینجا پیش میاد اینه: چه جور تجربه‌ای باعث شکل‌گیری یک هویت کاری معنادار می‌شه؟برای پاسخ به این پرسش، می‌خوام از مفهومی به نام تئوری خودتعیین‌گری (Self-Determination Theory یا SDT) استفاده کنم. این تئوری می‌گه ما سه نیاز اساسی داریم که اگه در کاری برآورده بشن، حس رضایت درونی پیدا می‌کنیم:

1. خودمختاری (Autonomy):

   اینکه چقدر تو تصمیمات کارمون نقش داریم.

2. شایستگی (Competence):

   اینکه کاری که انجام می‌دیم با توانایی‌ها و استعداد‌هامون هماهنگه و ما رو رشد می‌ده.

3. ارتباط (Relatedness):

   اینکه کارمون دیده بشه، مهم باشه و ما عضوی از یک اجتماع باشیم.

وقتی تجربه‌ی کاری این سه نیاز رو پوشش بده، حتی اگه نتایج همیشه عالی نباشه، باز هم اون تجربه روی هویت کاری ما اثر مثبت می‌ذاره.

بخش چهارم – چرا کار این‌قدر روی هویت ما اثر داره؟

برگردیم به پرسش اول اپیزود: چرا کار این‌قدر توی تعریف هویت ما نقش داره؟خب، چون بیشتر ساعات بیداری‌مون رو صرف کار می‌کنیم. یه برنامه‌نویس که درگیر حل مسئله‌ست، یا دیزاینری که مشغول طراحی‌ه، یا مدیری که روزانه با تصمیم‌گیری و ارتباطات سر و کار داره — این‌ها فقط فعالیت شغلی نیستن، بخشی از شخصیت اون فردن.در واقع، کار می‌تونه بستری باشه برای ارضای نیازهای درونی ما. همون نیازهایی که در تئوری SDT گفتیم: خودمختاری، شایستگی، و ارتباط.وقتی کاری این فرصت‌ها رو به ما بده، تاثیرش فقط اقتصادی نیست؛ بلکه روی احساس ارزشمندی، رشد و تصویر ذهنی ما از خودمون هم اثر داره.فیلم «The Intern» رو دیدین؟ رابرت دنیرو نقش یک بازنشسته رو بازی می‌کنه که برای کارآموزی تو یه شرکت استارتاپی ثبت‌نام می‌کنه. توی یه سکانس معروف می‌گه:

موزیسین‌ها هیچ‌وقت بازنشسته نمی‌شن، فقط وقتی موزیکی درونشون نباشه، متوقف می‌شن... و من هنوز موزیکی رو درون خودم احساس می‌کنم.

به نظرم این جمله خیلی زیبا به احساس ما نسبت به کارمون اشاره می‌کنه.

بخش پنجم – هوش مصنوعی و تهدید هویت کاری

حالا می‌رسیم به اون سوال سخت‌تر: اگه هوش مصنوعی جای ما رو تو شغلمون بگیره، چه اتفاقی برای هویت کاری‌مون می‌افته؟ترس ما فقط از دست دادن درآمد نیست؛ ما نگران از دست دادن بخشی از شخصیت و معنا هستیم. برای خیلی‌ها، شغل نه فقط منبع درآمد، که منبع اعتماد‌به‌نفس، ارزش اجتماعی و حتی معنا در زندگیه.پس وقتی شغلمون تهدید بشه، گویی بخش مهمی از «من» در معرض خطر قرار می‌گیره.اما چطور می‌تونیم با این واقعیت کنار بیایم؟ قدم اول، پذیرش واقعیت تغییره. همون‌طور که در گذشته هم تکنولوژی‌ها اومدن و خیلی شغل‌ها رو تغییر دادن، امروز هم همین اتفاق داره می‌افته.ولی همچنان فرصت هست. اتفاقاً هوش مصنوعی می‌تونه به ما کمک کنه سریع‌تر تجربه‌های تازه کسب کنیم، مسیرهای مختلف رو تست کنیم، و حتی دستیار ما در بازتعریف هویت کاری‌مون باشه. همون‌طور که در اپیزود «ذهن خلاق» گفتیم، قدرت ما در آفرینش و معنا دادن به تجربه‌هاست.

بخش پایانی – جمع‌بندی

در این اپیزود از کُدشناسی، درباره‌ی هویت کاری صحبت کردیم؛ اینکه چطور شغلمون به بخش بزرگی از تعریف ما از خودمون تبدیل می‌شه؛ چطور تجربه‌های کاری جدید می‌تونن ما رو به سمت یک هویت تازه سوق بدن؛ و چطور درک نیازهای درونی‌مون – مثل خودمختاری، شایستگی و ارتباط – می‌تونه به ما در این مسیر کمک کنه.در دنیایی که هوش مصنوعی و تغییرات سریع پیش می‌رن، شاید بیش از هر زمان دیگه‌ای نیاز داریم هویت‌مون رو از نو تعریف کنیم. نه با ترس، بلکه با کنجکاوی، تجربه‌گری و آگاهی.ممنونم که تا اینجا همراه من بودین. اگه از این اپیزود خوشتون اومد، خوشحال می‌شم اونو با دوستاتون به اشتراک بذارید. تا اپیزود بعدی، مراقب خودتون باشید